شقاق مقعد يا آنال فيشر (فرانسوي: Fissure anale) وضعيتي بسيار دردناك است كه حاصل زخم سطحي يا پارگي در ناحيه پوشش سلولي مقعد است. شقاق به صورت يك خط طولي است كه در نيمه تحتاني كانال مقعد در ناحيه زير خط دندانه‌اي ايجاد مي‌شود و چون اين ناحيه حسگرهاي بسيار زيادي دارد، يك وضعيت فوق‌العاده دردناك را براي فرد بيمار ايجاد مي‌كند.
شقاق به دو نوع حاد و مزمن تقسيم مي‌شود. شقاقي كه زير دوازده هفته طول كشيده باشد، شقاق حاد در نظر گرفته مي‌شود. اين نوع شقاق مي‌تواند به اسپاسم اسفنكتر داخلي مقعد منجر شود كه اين مسئله به نوبه خود باعث گسترش پارگي و درد شديد و كاهش خونرساني به آنودرم مي‌شود. اين چرخه درد، اسپاسم و كاهش خونرساني (ايسكمي) سبب عدم بهبودي زخم شده و بنابرابن شقاق مزمن ايجاد مي‌شود.
بيش از 90 درصد شقاق‌ها در قسمت خلفي مياني مقعد ايجاد مي‌شوند. ساير موارد در قدامي مياني مقعد ديده مي‌شوند. حدود يك درصد موارد نيز دو طرفه مي‌باشند. علت شايع تر بودن شقاق در قسمت خلفي را خونرساني ضعيف تر اين بخش در مقايسه با بخش قدامي مي‌دانند. اگر شقاق مزمن در مناطقي بجز خط وسط مشاهده شود مي‌تواند دال بر بيماريهايي مانند سيفيليس, ايدز, كرون و لوسمي باشد.
درد شديد و خون‌ريزي از مقعد در هنگام دفع مدفوع. خون معمولاً به صورت رگه‌اي بر روي مدفوع ديده مي‌شود. گاه به قدري درد شديد است كه فرد اجازه معاينه را نمي‌دهد. در اين موارد و نيز در مواردي كه شك به آبسه پري آنال وجود دارد، بهتر است فرد در زير بيهوشي مورد معاينه قرار گيرد. شقاق حاد به شكل يك خط طولي است، حال آن كه شقاق مزمن يك زخم وسيع تر است كه لبه‌هاي برجسته‌اي داشته و فيبرهاي سفيد عضله اسفنكتر داخلي مقعد در كف آن مشاهده مي‌گردد. اغلب در سمت بيروني اين زخم، يك منگوله پوستي(Skin tag) و در سمت دروني آن يك پاپيلاي مقعدي هيپرتروفيه(sentinel pile) يا زائده نگهبان ديده مي‌شود.
اهداف درمان هاي اوليه‌اي كه براي شقاق‌هاي مقعدي طراحي شده‌اند و اغلب بسيار موفقيت آميز نيز هستند، مبتني بر نرم‌تر كردن مدفوع و گذر آسان تر آن از مقعد و جلوگيري از بروز يبوست مي‌باشند. نوشيدن مايعات فراوان و گرفتن يك رژيم غذايي با داشتن فيبر بالا واحتمالا استفاده از نرم كننده‌ها و حجم دهنده‌هاي مدفوعي در اين روش‌ها انجام مي‌پذيرد.[1] جهت درمان بايد سيكل درد، اسپاسم و ايسكمي شكسته شود. اولين قدم درماني تجويز ملين‌هايي است كه مدفوع را حجيم و شل مي‌كنند و همراه با آن نشستن در لگن آبگرم را توصيه مي‌كنيم. در اين مرحله تجويز پماد آنتي هموروئيد (حاوي مواد بيحس‌كننده، كورتون و مواد نرم‌كننده مي‌باشد) يا ژل ليدوكائين مي‌تواند كمك‌كننده باشد. اغلب موارد شقاق حاد با چنين درماني بهبود مي‌يابند. در صورتي‌كه پاسخ درماني كافي گرفته نشد، يا شقاق از نوع مزمن بود، مي‌توان از داروهاي ديگري استفاده كرد.
نيتروگليسيرين با همان مكانيسمي كه عضلات صاف عروق كرونر را شل مي‌كند مي‌تواند عضله اسفنكتر داخلي را هم شل كرده و از اسپاسم خارج كند. پماد %0?2 (دو دهم درصد) آن براي درمان شقاق استفاده مي‌شود و معتقدند يك اسفنكتروتومي شيميايي موقت ايجاد مي‌كند علاوه بر آن خونرساني آنودرم را نيز افزايش مي‌دهد. از معايب آن ايجاد سر درد است و بهتر است در حالت خوابيده استفاده شود. در ايران گاهي به اشتباه به بيمار پماد%2 (دو درصد) داده مي‌شود كه سردرد بسيار شديدي ايجاد مي‌كند. پماد ايزوسوربايد يا ديلتيازم موضعي و خوراكي نيز مي‌توانند با مكانيسم مشابه به بهبود شقاق كمك كنند و سر درد هم ايجاد نمي‌كنند. درمان دارويي شقاق مزمن در حدود 60? موارد مؤثر است.
تزريق موضعي سم بوتولينيوم (بوتاكس) نيز با فلج موقت عضلات اسفنكتر داخلي، يك نوع اسفنكتروتومي شيميايي موقت ايجاد مي‌كند كه مي‌تواند باعث بهبودي شقاق شود. اما در دراز مدت تا 41? احتمال عود وجود دارد.
در مورد نقش ليزر در درمان مي‌توان كاملا گفت هيچ فرقي در نوع درمان ندارد و فقط يكي ساده تر و ديگري پيچيده تر مي‌باشد . در صورت عدم پاسخ به درمان داروئي، بهترين درمان، جراحي است، مشروط برآنكه توسط يك جراح كارآزموده انجام شود.
منبع: ويكيپديا
درباره این سایت